De 'Pause-Button' - Conclusies over Japan

Kent u dat gevoel dat je op vakantie gaat en dat het lijkt alsof de rest van de wereld dan even stilstaat? Ik noem dat altijd de pauzeknop. Je gaat weg en zet Nederland even op pauze. Zodra je dan weer thuis bent, zet je hem weer op 'play' en dan ga je weer een tijdje door. Toen ik vanochtend heel vroeg wakker werd - leve de jetlag - had ik een heel ander gevoel dan normaal. Het was alsof ik de afstandsbediening een beetje kwijt was: ik stond nog op pauze en het lukt maar niet om op de play-knop te drukken. Wat een ingewikkelde metafoor om te zeggen dat het bizar voelt om terug te zijn uit Japan.

Sowieso is het terugkomen van vakantie dit jaar heel anders dan voorgaande jaren. Er wacht dit keer geen nieuw studiejaar op me, dus ik moet mij langzaam gaan voorbereiden op dat wat ze de rest van je leven noemen. Geen idee hoe dat er uitziet. Maar, voor ik u lastig val met bespiegelingen over mijn toekomst, laat mij deze laatste blog gebruiken voor wat conclusies over Japan; de mensen en haar cultuur.

Laten we eerst eens teruggaan naar waar we waren gebleven. Afgelopen donderdagavond schreef ik mijn laatste blog in Japan, na een dag waarin we naar Nikko, een plaatsje 2 1/2 uur buiten Tokyo, zouden gaan. Dit mislukte echter, omdat we vrij laat uit bed waren na een magische dag Disneyland op woensdag, dus besloten we Nikko naar vrijdag te verplaatsen. Kent u het principe van uitstel komt afstel? Goed, dat gold voor ons voor Nikko. Nikko schijnt een enorm mooi tempelcomplex te bevatten, een beetje gelijk aan Koya-san, wat we eerder in onze reis aandeden. Aangezien we al redelijk aan onze aanbevolen driewekelijkse hoeveelheid aan tempels zaten, was Nikko ineens geen must meer. Ondanks dit gevoel was het wel degelijk het plan om vrijdagochtend richting het noorden te reizen. Helaas werkte de Tokyose metro voor de eerste keer niet mee. We waren 's ochtends eerst naar de vismarkt Tsukiji geweest, een van de meest beroemde vismarkten ter wereld, zo niet de beroemdste. Elke ochtend om 5 uur worden daar enorme tonijnen verhandeld: dit schijnt een enorme happening te zijn, maar wij vonden om 4 uur opstaan ietwat aan de vroege kant. Bovendien, sushi is heerlijk, maar om 5 uur op een nuchtere maag veel vis om je heen zou niet bepaald mijn beschrijving van een ideale ochtend zijn. De vismarkt was wel enorm leuk om overheen te lopen. Je ziet allerlei soorten vis: gedroogd, sushi, enorme lappen vers gesneden zalm en ook walvis. Dat laatste is wat minder natuurlijk, de Japanse walvisvaart staat niet bekend om zijn diervriendelijkheid. Dat heb ik de verkoper ook nog even medegedeeld, maar die moest vooral erg lachen. Japanners en dieren zijn überhaupt een wat vreemde combinatie: er stond ook een opgezette panda in één van de kraampjes. Ik hoor u denken: schrijft hij nou een opgezette panda? Op een vismarkt? Ja. Japanners zijn soms wat vreemd.

Na ons bezoek aan de vismarkt, kwamen we dus terecht in de openbaar vervoer chaos. We stapten vol goede moed in de metro op weg naar Kita-Senju, waar we over zouden stappen op de trein richting Nikko. Op Kita-Senju kwamen we nog (wel met ongeveer een uur vertraging), maar daar bleek dat de trein naar Nikko niet reed - of althans, voorlopig niet, en we hadden geen idee wanneer die wel weer zou gaan. Om problemen op de terugreis te voorkomen, besloten we dat het wel welletjes was. Geen Nikko voor ons, maar wel een inkijkje in de chaos die ontstaat als een deel van het Tokyose openbaar vervoer het niet meer doet. Overal rijen met mensen die geld terug wilden voor een kaartje - waar overigens totaal niet moeilijk over werd gedaan - en overvolle treinen op lijnen die wel reden. Waarom er weinig metro- en treinverkeer was, is nooit helemaal duidelijk geworden overigens.

Zo werd onze laatste dag met elkaar een die vrij gelijkstond aan de dag ervoor. Nog wat laatste inkopen en spelletjes spelen in Akihabara, en daarna richting het appartement, waar Suus, Remy en Romar zich klaar gingen maken voor de terugreis. Ik zou zondag pas vliegen, dus hoefde mijn spullen nog niet in te pakken. We gingen in de buurt van ons appartement eten bij een Japans barbecuerestaurant, een beetje gelijk aan wat we in Kobe hadden; alleen zonder de Kobe beef ditmaal en, gek genoeg, dit was veel duurder. Desalniettemin was het wel lekker.

Zo eindigde onze laatste avond rustig en relaxt. We gingen niet al te laat naar bed, omdat om kwart over 5 de wekker alweer ging omdat mijn reisgenoten richting Narita Airport moesten. Dit vliegveld ligt zo'n 70 kilometer buiten Tokyo, dus het kost even om er te komen. Een uur later waren ze de deur uit en zat ik alleen in Tokyo, alleen in het appartement. Weet u nog dat ik in een vorige blog schreef dat het appartement wat klein was voor z'n vieren? Ik kan u zeggen dat wanneer er drie mensen weg waren, dat nog steeds zo was.

Het voelde gek om alleen in Japan te zijn. Het is toch even anders dan pak 'm beet Amerika, waar je iedereen kunt verstaan, alles kunt lezen en in geval van nood makkelijk kunt communiceren met Jan en alleman. Desalniettemin was het ook wel weer tof: je loopt in je eentje door Tokyo en dat zijn ook momenten waarop je de hele wereld aan kunt. Een leuk, gek en raar gevoel tegelijkertijd: je bent aan de andere kant van de wereld, alleen, een dag later naar huis; alles voelde wat vreemd aan. Ik ben eerst op weg gegaan naar de Yasukuni tempel. Aangezien we Nikko moesten missen, wilde ik nog wel even een laatste tempel bezoeken om het af te leren. Dat werd de Yasukuni tempel. Een tempel met een verhaal: hij is gewijd aan de soldaten die het leven lieten in dienst van de Japanse keizer. Onder deze mensen zijn heel veel oorlogsmisdadigers. Mede daarom is de Japanse premier jarenlang niet naar deze tempel gegaan, alsmede andere hoogwaardigheidsbekleders. De laatste jaren wordt de Yasukuni tempel wel weer bezocht, wat gemengde reacties oplevert. Ik had gelezen dat er nog weleens ultra-rechtse groeperingen bij de tempel demonstreren, waarin zij duidelijk maken te hopen op een terugkeer van het Japanse imperialisme. Dat moest ik natuurlijk even met eigen ogen zien.

Het was wat regenachtig in Tokyo zaterdag, dus een heel aangename wandeltocht had ik niet. Gewapend met een Starbucks koffietje tegen de ultrarechtse groeperingen, liep ik richting de tempel. Daar was het vrij stil. Geen politieke herrie, gewoon een mooie tempel. Hij lag tegenover het keizerlijk paleis, wat we eerder al met zijn vieren hadden bezocht. Ik heb even de tempel bekeken en ben daarna weer verder gegaan. Veel viel er niet te zien. Ik pakte de metro richting Ueno, waar mijn volgende doel het Tokyo National Museum was. Ik stapte uit bij een wat scharrig station vlakbij Ueno (wat een wat groter treinstation is). Dit leek verdacht veel op een hoerenbuurt, aangezien ik door wat kleine, smalle straatjes liep met hotels die namen als Foxy of Lovetown droegen. Aangezien ik meer in de stemming was voor cultuur, liep ik maar snel door richting Ueno Park. Daar bezocht ik het National Museum, waarvan de Lonely Planet zegt dat als je maar één museum in Tokyo kunt bezoeken, je deze moet zien.
Mocht u behoefte hebben aan een culturele tip, neem dan van mij aan dat u nooit naar een museum in Tokyo hoeft te gaan. De collectie was, tja, aanwezig, laten we het daarop houden. Ik liep nog even het Natuurhistorisch Museum binnen om te kijken of het daar beter toeven was, maar alle beschrijvingen waren in het Japans, dus mijn museumtour kon als vrij mislukt worden aangeduid. Via Shibuya - waar ik langs een megabioscoop wilde om te kijken of ik misschien nog naar de film kon - ging ik terug naar het appartement, waar ik de namiddag en avond ben gebleven met mijn boek en de tablet van Suus. Voor ik het wist was het 10 uur 's avonds, tijd om richting bed te gaan, want ook mijn wekker ging vroeg.

De reis naar het vliegveld de volgende dag ging vlekkeloos, evenals de vlucht. Zo was ik een kleine 24 uur gewoon weer in Nederland. Gewoon weer in Utrecht. Ik dronk nog even koffie met Suus bij de Julia's op Utrecht CS en wij deelden allebei hetzelfde gevoel. Een vreemd gevoel, waarmee ik terug kom op die pauzeknop. Want wat is het toch? Waarom voelt dit jaar thuiskomen niet zoals normaal? Een deel zal te maken hebben met de onzekerheid hier voor de komende tijd, maar het heeft ook te maken met Japan. Een land wat op heel veel manieren indruk heeft gemaakt, in bepaalde dingen zo raar is, dat je het idee hebt in een ander universum te zijn geweest. Drie weken voelden ook veel langer aan.

Laat ik afsluiten met een paar dingen die ik nog kwijt wil over Japanners en hun cultuur. Ten eerste, er staan bijna nergens prullenbakken. Dat is irritant! Hoe vaak we wel niet met afval over straat hebben gelopen, maar het niet kwijt konden. Gek werd je ervan. Tegelijkertijd werkt het in Japan blijkbaar wel, want alles is mega-schoon. De straten in de steden: je kunt er bijna van eten. Niet dat dit nodig lijkt, want zwervers zag je bijna niet. Ten tweede kan Nederland een voorbeeld nemen aan de Japanse mentaliteit op bepaalde fronten. De mensen zijn netjes, hebben geduld voor elkaar. Instappen in de metro gaat gestructureerd, mensen groeten vriendelijk, lachen vrijwel altijd en zijn hyperbeleefd. Soms is dit ook irritant, zoals in Disneyland - zie de vorige blog - waar je 100 keer per dag te horen krijgt hoe je je tas af moet doen voor een attractie.

De Japanse mentaliteit roept ook nog steeds vraagtekens op. Wat is het toch met dit land, dat de Japanners zo beleefd en netjes zijn, maar tegelijkertijd zo extreem? De meest grove porno hebben we voorbij zien komen in de boekenwinkels, de meest flikkerende kleuren op de straten, de gekste mensen en de lawaaierigste arcadehallen. Het is alsof de Japanners achter één grote facade leven. Één ding hebben we sowieso geconcludeerd: Japan is fantastisch om door te reizen, maar er wonen? Dat lijkt ons niks. Japanners zijn te moeilijk te bereiken, de communicatie is lastig en ik kan me goed voorstellen dat je als buitenlander in Japan snel geïsoleerd raakt.

Wat ook vraagtekens oproept is de manier waarop Japanners met dieren en de natuur omgaan, zoals ik hierboven al heb beschreven. Hoe kan het dat een land waarin het Shintoïsme, een natuurreligie nota bene, zo groot is en dat er tegelijkertijd schandalig om wordt gegaan met dieren en de natuur? De industrialisatie van na de Tweede Wereldoorlog lijkt een hoop kapot gemaakt te hebben in het land.

Nog een laatste puntje, de frisdrankautomaten. Of het nou in de metropool Tokyo is, of in het bergdorpje Koya-san: overal staan frisdrankautomaten. Een colaatje of een vers flesje water is nooit ver weg. Ideaal!

Ik denk dat ik er zo wel een beetje ben. De afgelopen drie weken heb ik veel beschreven, maar het is nog lang niet alles. De verhalen die we mee terug naar huis hebben genomen, zullen vast nog vaak verteld worden. We koesteren een hoop nieuwe, mooie herinneringen. Het is mooi geweest. Ik ga eens op zoek naar die afstandsbediening. Op zoek naar de play-knop.

Tijd ook om de backpack uit te gaan pakken. De reis waar ik al mijn hele leven van droomde, is voorbij. De tas vol met avonturen gaat open, zodat er ruimte gemaakt kan worden voor een hele nieuwe lading. Dank jullie wel voor het lezen van mijn verhalen en tot een volgende reis!